سیاستگذاری های ماهواره ای در ایران(۱)

دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی ""

ماهواره ها:

" با تکیه بر سیاستگذاری های ماهواره ای در ایران"

درس: تکنولوژی های نوین ارتباطاتی

استاد: دکتر کوثری

دانشجو: فرناز احمدزاده نامور

1385

چکیده:

به گفته بسیاری از اندیشمندان، مهمترین عاملی که چهره قرن 21 و شیوه زندگی مردم را تعیین خواهد کرد، فناوری است که به ویژه در زمینه ارتباطات در صدد است تا جهانی متفاوت با انچه که می شناسیم بنا کند. پیشگامان دنیای اینده مدت هاست که به زندگی ما راه یافته اند و ماهواره های بین المللی که برنامه های انها به طور مستقیم از طریق گیرنده های خانگی دریافت خواهد شد نیز در راهند. دگرگونی مهمی که در بی این اتفاق رخ خواهد داد، به ویژه در کشورهای جهان سوم چنان اهمیت دارد که نه فقط دولتمردان بلکه همه ما باید به ان بیندیشیم.

امواج ماهواره ای با قانون، مقررات و ابزار رسانه ای موجود قابل کنترل نیست. بنابراین، سیاست استفاده صحیح از ان باید مد نظر مدیران و برنامه ریزان جوامع از جمله مدیران و برنامه ریزان کشور ما باشد. سازمان و نهادهای مختلف اجتماعی- فرهنگی جامعه ما باید با سیاستگذاری و برنامه ریزی صحیح و سازمان یافته، به تقویت و توسعه برنامه های علمی و اموزشی و حتی تفریحی و سرگرم کننده به توسعه همه جانبه اقتصادی- اجتماعی جامعه کمک کنند.

در این مقاله ابتدا به توضیح ماهواره و کاربردهای ان، انواع ماهواره ها در ایران و سپس سیاستگذاریهای اتخاذ شده در زمینه استفاده از امواج ماهواره ای در ایران پرداخته می شود.

مقدمه:

ماهواره چیست؟

ماهواره satellite یعنی هر جسمی که به دور جسم دیگر در گردش باشد. دقیقا مثل ماه که در مداری به دور زمین می گردد و یا سیارات منظومه شمسی که به دور خورشید می چرخند. به عبارت دیگر ماه moon همان معنای ماهواره  را می دهد و تا قبل از اینکه گالیله ماه های سیاره ژوپیتر را کشف نکرده بود، کلمه ماه دقیقا مفهوم ماهواره  را داشت. پس از کشف 4 "ماه" در سیاره ژوپیتر- سیاره مشتری- اقایJohannes Kepler  از گالیله خواست تا نام "ماه" سایر کرات را به ماهواره  تغییر دهد و فقط "ماه" کره زمین به نام "ماه" باقی بماند. ریشه اصلی لغت ماهواره satellite  در زبان لاتین به و به معنای همراه، وابسته و ملازم است.

اما در اصطلاح عامه وقتی صحبت از ماهواره می شود منظور ماهواره مصنوعی artificial satellite است. به عبارت دیگر به ماه، زمین و سایر سیارات ، ماهواره های طبیعی natural satellite و به ماهواره های ساخت دست بشر که به دور زمین و یا هر جسم دیگری در حال چرخش است، ماهواره های مصنوعی – قمرمصنوعی- گفته می شود.

دسته بندی ماهواره ها:

دسته بندی ماهواره ها می  تواند بر اساس معیارهای مختلف انجام گیرد. از جمله:

دسته بندی ماهواره ها بر اساس ارتفاع انها از کره زمین:

- کم ارتفاع LEO: Low Earth Orbit: به ماهواره هایی گفته می شود که در ارتفاع 200 تا 1200 کیلومتری زمین قرار دارند.

- ارتفاع متوسط MEO: Medium Earth Orbit:ماهواره هایی با ارتفاع 1200 تا35790 کیلومتر از سطح زمین در این بخش دسته بندی می شوند.

- مدار هم گردش GEO: Geosynchronous Earth Orbit:به ماهواره هایی گفته می شود که در ارتفاع 35786 کیلومتری از سطح زمین قرار دارند که اصطلاحا به این مدار، مدار GEO می گویند. ماهواره های مخابراتی نظیر ماهواره های اینترنت عمدتا در این مدار قرار دارند. این ماهواره ها با سرعتی برابر کره زمین در حرکت هستند. مدار GEO به افتخار پروفسور ارتور کلارک با نام کلارک اربیت Clark Orbit نیز شناخته شده است.

- مدار هم گردش- بدون حرکت GSO:Geostationary Orbit: به ماهواره هایی اتلاق می شود که در مدار GEOقرار دارند و ضمنا در جای خود ثابت و بدون حرکت هستند. در حقیقت به دلیل خصوصیت ویژه این مدار، اجرامی که در این مدار قرار می گیرند هم جهت و هم سرعت حرکت زمین، گردش می کنند و بنابراین از دید ما ثابت به نظر می رسند.

هر ماهواره دارای طول عمری است، ماهواره هایGSO  که در ابتدای عمر خود در محل خود ثابت هستند پس از گذشت چند سال از استقرارشان در فضا، کم کم شروع به حرکت می کنند، برای اینکه این ماهواره ها را به محل خود بازگردانند، بر روی انها موتورهایی نصب می کنند که در صورت حرکت ماهواره، روشن شده و ان را به جای اصلی خود باز می گرداند، به این ماهواره ها،ایکلایند inclined satellite می گویند.

دسته بندی ماهواره ها بر اساس کاربرد:

1- ماهواره های نجومی: ماهواره هایی هستند که جهت کشف کهکشان ها، سیارات و دیگر کرات اسمانی به فضا پرتاب می شوند.

2- ماهواره های ارتباطاتی: به ماهواره هایی که عمدتا جهت ارتباطات مخابراتی و رادیویی مورد استفاده قرار می گیرند گفته می شود. این ماهواره ها معمولا در مدارGEO قرار دارند. ماهواره های تلویزیونی- رادیویی و اینترنتی در این دسته بندی قرار می ئگیرند.

3- ماهواره های اکتشافی زمینی: ماهواره هایی که جهت اکتشافات غیر نظامی از زمین نظیر تهیه نقشه، بررسی های محیطی و ... مورد استفاده قرار می گیرند.

4- ماهواره های مکان یاب: ماهواره هایی که جهت مشخص کردن مکان اشیا یا وسایل بر روی زمین مورد استفاده قرار می گیرند. مثلا مکان یابی کشتی ها و...

5- ماهواره های شناسایی و اکتشافی: مانند ماهواره های اکتشافی است با این تفاوت که کاربرد نظامی نیز دارد. نام دیگر این ماهواره ها، ماهواره های جاسوسی است.

6- ماهواره های خورشیدی: این ماهواره ها به منظور قرار گرفتن در مدارهای با ارتفاع بسیار بالا از سطح زمین ساخته می شوند.

7- ایستگاه های فضایی: در واقع ایستگاه های فضایی نیز نوعی ماهواره اند که جهت استقرار فضانوردان در فضا ساخته می شود.

8- ماهواره های اب و هوایی: ماهواره هایی که مختص اب و هوا هستند.

9- ماهواره های کوچک: ماهواره هایی که در وزن و حجم های خیلی کوچک درست می شوند، این ماهواره ها از 10 کیلوگرم تا500 کیلوگرم هستند.(ماهواره سینا-1 جزو این گروه ماهواره هاست.)

 10- ماهواره(کاو): نام دیگر این ماهواره، کپسول زمان است. کار این ماهواره ضبط پیغام های اهل کره زمین در زمان حال برای اهالی کره زمین در 50 هزار سال دیگر است. این ماهواره در سال2006 به فضا پرتاب خواهد شد. این پروژه با پشتیبانی و نظارت یونسکو و سازمان فضایی اروپا انجام می شود. (مجله، ای،تی ،یو،1384)

ماهواره سینا-1 و زهره از جمله ماهواره های ایرانی هستند که در زیر به توضیح انها پرداخته می شود.

ماهواره سینا-1:

نخستین ماهواره جمهوری اسلامی ایران به کمک روسیه در مدار زمین قرار گرفت. این ماهواره که سینا-1 نام دارد دارای 170 کیلوگرم وزن بوده و در هر 24 ساعت 14-15 بار به دور زمین می چرخد.این ماهواره به وسیله موشک کاسموس-3 به همراه 3 ماهواره دیگر از کشورهای روسیه، چین و بریتانیا از بایگاه روسی بلستیک به هوا برتاب شد.

سینا-1 در ارتفاع 700 کیلومتری زمین در مدار خود جای گرفت تا بتواند بس از طی یک هفته کارهای ازمایشی، به مدت 3 سال در خدمت علوم و فنون کشور باشد.این ماهواره دارای 2 دوربین است که بوسیله انها می تواند تصاویری با دقت 50 متر از زمین تهیه کرده و نسبت به ضبط یا ارسال ان به بایگاه زمینی خود اقدام کند.

همچنین در سینا-1 بنجره ای برای ارتباطات مخابراتی گنجانده شده که می تواند با 2 کانال مخابراتی زمینی به ارسال و دریافت سیگنال ببردازد. منبع تغذیه این ماهواره باتری هایی است که توسط سلول های خورشیدی تعبیه ده در ان شارژ می شوند. مدیریت ماهواره سینا به عهده شرکت صاایران است و ماموریت ان عبارت است از:

بررسی های زمین شناسی، منابع زیر زمینی، حوادث غیر مترقبه، مطالعات سنجش از راه دور، تحقیقات جغرافیایی و نقششه برداری و...

این ماهواره با همکاری شرکت های بالیوت و ابتک از روسیه و شرکت صاایران، وزارت علوم تحقیقات و فن اوری و موسسه مهندسی نقشه برداری از ایران ساخته شده است.(خبرگذاری ایسنا،1384 ) 

روژه ملی ماهواره زهره: ﭘ

طراحی و برنامه ریزی بروژه ملی ماهواره زهره، در دهه 70 میلادی(دهه 50هجری شمسی) اغاز شد.هدف از طراحی این ماهواره تامین نیازهای مخابراتی، ارتباطات نظامی و سیگنال رسانی برنامه های رادیویی و تلویزیونی بوده است. اجرای این بروژه با بیروزی انقلاب اسلامی، وقوع و استمرار جنگ تحمیلی و محاصره اقتصادی با دشواری و تعطیلی روبرو شد. ولی از سال1357 با تصمیم قاطع شورای امنیت ملی با جدیت دنبال شد. با فعال شدن این ماهواره، ایران بس از برداخت اجاره ترانسبورتر برای تامین ارتباطات محلی خود بی نیاز می شود. تاکنون در ارتباطات کشور و در بخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی از ماهواره های استیجاری استفاده شده است که در صورت داشتن ماهواره اختصاصی می توان در سطح بسیار گسترده و مطلوب تری از این ففناوری در بهبود ارتباطات استفاده کرد.

ماهواره مخابراتی زهره قابلیت ارائه خدمات در زمینه ارتباطات تلفن، ارتباطات داده و بخش رادیو تلویزیونی ماهواره در تمام نقاط ایران را دارد.

هم اکنون، سه نقطه مداری بین المللی در مدار ژئو در موقعیت های26،24 و47 درجه شرقی در اتحادیه بین المللی مخابرات به نام شبکه های زهره برای ایران به ثبت رسیده است که با توجه به استقرار ماهواره زهره در هر یک از این نقاط زهره1،2 یا3 نام می گیرد. زهره دارای12 ترانسبورتر در باند و قدرت فوق العاده ارسال سیگنال است و توان بوشش منطقه و بخش های مهمی از قاره اسیا، اروبا و افریقا را دارد.در ماهواره امکان یک بوشش بیرونی نیز از نظر فنی تعبیه شده که در صورت انجام هماهنگی فرکانسی تا برتاب ماهواره، با شبکه های ماهواره ای مجاور خود قابلیت بوشش منطقه دیگر نیز وجود خواهد داشت.

زهره با موشک سایوز برتاب خواهد شد و در مدار34 درجه قرار خواهد گرفت. این ماهواره تا6 ماه در مدار، بیمه تمام خطرات است و ایستگاه های کنترل ان نیز تا یکسال ضمانت دارد.استفاده کنندگان عمده ماهواره در کشور سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، شرکت مخابرات ایران و سایر نهادهای دولتی و خصوصی خواهند بود که با تاسیس شبکه های زمینی با استفاده از ماهواره خدمات ارتباطی خود را عرضه خواهند کرد. سازنده ماهواره ملی زهره شرک روسی با تجربه ساخت بیش از 1000 ماهواره با کاربردهای مختلف است. بخش های مخابراتی، سنسورها و کامبیوتر ان از سوی سه شرکت فرانسوی و المانی ساخته می شود که ترکیب مناسب فوق و مشارکت چهار شرکت قوی باعث می شود این ماهواره از کیفیت بسیار بالایی برخوردار باشد.(سازمان فضایی ایران)