فرهنگ رسانه

فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعی

فرهنگ رسانه

فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعی

پایان نامه ها روی مدار صفردرجه

محتوای پایان نامه ها معطوف به شناسایی مسائل و کوشش برای ارایه راه حل نیست. در موارد فراوانی نیز دیده شده که دانشجویان به تکرار کارهای سایر دانشجویان و رونویسی می پردازند.

واحد پایان نامه درمقاطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاههای ایران نتوانسته به اصلی ترین منظور که پیشبرد مرزهای دانش و حل مسائل است، دست یابد. این ناکامی در وهله اول متوجه استادان و دانشجویان نیست. آنها اگرچه غالباً اشتیاق خود را برای تدوین پایان نامه یی با فرم و محتوای عالی از دست داده اند، ولی گاه پایان نامه هایی با ارزش جهانی تحویل بایگانی دانشگاه می دهند. ولی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری حتی تااین اندازه درمطلوب بودن پایان نامه ها نقش ندارد. تماسها و تقاضاهای مکرر گزارشگر روزنامه ایران با وزارت علوم نشان داده که هیچ فرد یا مجموعه یی دراین وزارتخانه برای سیاستگذاری و تعیین رویکرد پایان نامه های دانشجویی پیش بینی نشده است. ا
لبته بررسی های بیشتر نشان می دهد وزارت علوم تاکنون دریک مورد خود را موظف به حمایت مالی از پایان نامه ها دانسته است و آن اینکه هرگاه پیرامون فلسطین وماجراهای مربوط به آن تحقیق شود، دانشجو تا سقف
۱۲میلیون ریال کمک هزینه دریافت می کند.
مصائب فلسطین با این تمهید بیش از گذشته موردتوجه دانشجویان ایرانی واقع خواهد شد. حتی ممکن است دانشجویان درپایان نامه های خود یافته هایی برای پایان بخشیدن به دردهای فلسطین بیابند و آن را با گروههای اسلامی درسرزمین اشغال شده درمیان بگذارند. دراین صورت شاید فلسطین آزادی را ببوسد و آن وقت همه شادمان خواهیم شد. اما شگفتی دانشجویان بویژه در رشته های علوم انسانی این است که چرا وزارت علوم مایل نیست موضوع های مرتبط با مسائل مهم داخلی را نیز مشمول مساعدتهای مالی کند.
دانشجویان با اطمینان می گویند عمق زخم های ایران کمتر از فلسطین نیست و باید در پایان نامه ها مرهمی برای آن یافت. ولی این استدلال تاکنون پاسخی نیافته است و غالب پایان نامه ها، مسائل پراکنده داخلی را با کیفیت و اعتبار پایین دنبال می کنند.
دکتر غلامحسین خورشیدی ، استاد دانشگاه بهشتی که تاکنون در
۴۰ پایان نامه نقش استاد راهنما یا استاد مشاور داشته، دراین مورد می گوید: «نه دانشجو و نه استادان راهنما و مشاور انگیزه یی برای کار مفید و علمی در پایان نامه ندارند. آنها ارزش وقت خود را بیش از آن می دانند که صرف کار تحقیقی کنند. درواقع پایان نامه در دانشگاه نوعی رفع تکلیف است. من به جرأت می گویم دراکثر موارد استاد راهنما حتی پایان نامه را بطور کامل نمی خواند. استاد مشاور و داور نیز چون بهره کاری کمتری از یک پایان نامه دارند، به طریق اولی کمتر از استاد راهنما وقت تلف می کنند».
مضیقه مالی و درنتیجه پیروی نکردن برخی استادان از الگوی آموزشی به دامنه بروز ویژگی های منفی در پایان نامه ابعاد گسترده یی بخشیده است . بطوری که محتوای پایان نامه ها معطوف به شناسایی مسائل و کوشش برای ارایه راه حل نیست. در موارد فراوانی نیز دیده شده که دانشجویان به تکرار کارهای سایر دانشجویان و رونویسی می پردازند. حتی فرم پایان نامه ها نیز به عقیده برخی استادان تأسف برانگیز است.
دکتر مصطفی عسگریان ، استاد دانشگاه تربیت معلم در بیش از
۱۸۰پایان نامه ، راهنما یا مشاور بوده است . او می گوید: «من درپایان نامه های دکترا، غلط های املایی بی شماری پیدا کرده ام. آنها نمی دانند از چه رسم الخطی استفاده کنند. فرم پایان نامه ها گاه رقت انگیز است».
با این همه ، پایان نامه های کارشناسی ارشد غالباً درجلسات دفاع موفق به کسب نمره قبولی می شوند. به گفته دکترحسین عباسی نژاد، معاون آموزشی دانشگاه تهران چنین وضعی حاکی از توافق نانوشته بین استادان و دانشجویان است. او می گوید: «دانشجو واستاد بدون هیچ بحث وکشمکشی به توافق می رسند که کاری انجام دهند وبروند پی کارشان. آنها پیوند عاطفی با هم برقرار کرده اند و درواقع دانشگاه تحت تأثیر این وضع، نقش کمیته امداد وتأمین اجتماعی را پیدا کرده است. هیچ کس هم نباید استادان و دانشجویان را شماتت کند. درحالی که یک استاد با ده سال سابقه در دانشگاههای ما
۳۰۰دلار می گیرد و همتای صفرکیلومتر او در غرب ۱۰هزاردلار دستمزد دارد، چه باید گفت؟»
همزمان با طرح چنین مسائلی این واقعیت نیز مورد تأکید است که پایان نامه هایی با اعتبار بالا در دانشگاهها تدوین می شود. همین پایان نامه ها می تواند دانشگاه را از سستی در تحقیق تبرئه کند و اتهام را متوجه وزارت علوم کند.
دکتر غلامحسین خورشیدی استاد دانشگاه بهشتی می گوید: «وزارت علوم به دلیل نداشتن برنامه و سیستم ، توان تحقیقی دانشگاهها را زایل کرده است. در دانشگاهها هیچ کس نمی داند کار او چه جزیی از یک نظام است. ولی در اروپا وامریکا وقتی یک دانشجو درمورد اعصاب سوسک تحقیق می کند، می داند که کار او بی ارزش نیست و برای پیشبرد علم یا حل مسأله یی درکشورش فایده مند است».
اعاده حیثیت از دانشگاه با چند نمونه آشکارتر می شود. دکتر اسماعیل جمشیدی استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر می گوید:«وزارت جهاد کشاورزی سالانه یک ونیم میلیون تا دو میلیون دلار کربنات پتاسیم وارد و در تهیه انگور تیزابی از آن استفاده می کند. ولی در یک پایان نامه ، دانشجوی ما نشان داد که می توان کربنات پتاسیم را با یک چهارم قیمت تولید کرد».
ولی وزارت جهاد کشاورزی هیچ گاه نخواست این یافته را مورد بررسی قرار دهد. بی رغبتی وزارت جهاد کشاورزی در استفاده از دانش نظری قابل تعمیم به کل سازمان اداری و صنعتی کشور است.
دکتر اسماعیل جمشیدی ، استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر از پایان نامه هایی سخن می گوید که چنانچه مورد استفاده واقع شود، تحول آفرین خواهد بود: «سالانه
۵۰میلیارد عدد آجر درکشور مصرف می شود. تهیه این تعداد آجر نیازمند ۱۰۰میلیارد کیلو خاک رس است. باتوجه به اینکه تشکیل یک سانتی متر خاک، میلیونها سال طول می کشد، ما در یک پایان نامه نحوه تهیه آجر سبک وزن را بررسی وموفق به کشف آن شدیم . درنتیجه ۱۳سال پیش به وزیر مسکن نامه نوشتم و گفتم با این شیوه نه تنها سالانه ۷۰میلیارد کیلو خاک رس صرفه جویی می شود، بلکه تا ۵درصد از سوخت موردنیاز برای پخت آجر کاهش می یابد. استفاده از این آجرها همچنین می توانست در زلزله ، منجر به خسارت کمتری شود و نیز از انتقال حرارت به بیرون در زمستان و انتقال گرما به داخل خانه در تابستان ، جلوگیری کند. اما هیچ یک از این مزایا نتوانست وزارت مسکن یا حتی وزارت نفت را مجاب کند که دست کم به یافته های پایان نامه نظر بیفکنند».
دریک نمونه دیگر، دانشجویان دکتر جمشیدی نشان دادند که می توان استراتژی صادرات ایران را دگرگون کرد. دکترجمشیدی می گوید: «تصمیم گرفته شده با صرف
۴میلیارد دلار هزینه، کار لوله کشی به هندوستان صورت گیرد تا هرتن گاز کشور به ارزش ۳۰ دلار به آنها فروخته شود. درحالی که ما در پایان نامه نشان دادیم با همین گاز و استفاده از آب دریا می توان آب شیرین تولید کرد و آن را با دو تاچهاربرابر ارزش گاز صادراتی به کشورهای خلیج فارس فروخت. این عمل نه تنها نیازمند ۴میلیارد دلارسرمایه گذاری نیست که سبب درآمد بیشتر، کارآفرینی ووابسته کردن کشورهای خلیج فارس به کالای استراتژیک ایران می شود».
سرنوشت پایان نامه های معتبر متفاوت از پایان نامه های بی اعتبار نیست. هردودسته، سالها درکتابخانه دانشگاهها و کتابخانه ملی خاک می خورند. نه دستگاههای اجرایی و نه محققان داوطلب استفاده از پایان نامه های معتبر نیستند. گویا از صفر شروع کردن وارد ضمیر ناخودآگاه اهل علم وعمل شده است

 

روزنامه ایران - شماره ۱۹۱۶ - سال هفتم - یکشنبه ۱ مهر ۱۳۸۰

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد