نقش صهیونیسم در رسانه های جمعی(1)

 

نویسنده: سید جواد میرخلیلی*

منبع: باشگاه اندیشه 7/8/85

مقدمه

یکی از مسائل مهم در حوزه بین‌الملل، مسئله صهیونیسم و نقش صهیونیسم در عرصه جهانی می‌باشد. هدف مقاله حاضر بررسی نقش صهیونیسم در ذهنیت سازی افکار عمومی در رسانه‌های جمعی می‌باشد. محورهای مورد بحث، صهیونیسم و تاریخچه پیدایش آن، وضعیت صهیونیسم در جهان کنونی، نقش رسانه‌ها در افکار عمومی و شیوه‌های سیطره و بهره‌گیری صهیونیسم از رسانه‌های عمومی می‌باشد و همچنین ذکر مصادیقی از نفوذ صهیونیست‌ها در رسانه‌های جمعی جهان از دیگر مطالب این مقاله می‌باشد. و در نهایت نتیجه‌گیری و اثبات این مدعا که نقش صهیونیسم در تحریف و ذهنیت سازی افکار عمومی، غیرقابل انکار می‌باشد.

1ـ صهیونیسم و تاریخچه پیدایش:

الف) تعریف صهیونیسم:

«صهیونیسم» مأخوذ از صهیون یا صیون، به معنای کوه خشک یا پر آفتاب، نام تپه‌ای در جنوب غربی شهر قدس در سرزمین فلسطین می‌باشد و در بعضی از اساطیر و افسانه‌های یهودی آمده است که، ناجی قوم یهود پس از ظهور از همین کوه، قدرت مطلقه آنان را بر تمام اقوام و ملل جهان مستقر می‌سازد.(1)

صهیونیسم (Zionism) نام یک جنبش ناسیونالیسی یهودی است؛ که هدف آن ایجاد یک دولت خود مختار یهودی در فلسطین بود.(2)

در واقع می‌توان اذعان کرد که اغراض سیاسی در انتخاب این واژه توسط سران و بانیان اولیه صهیونیسم نقش بسزایی داشته است.

پیرامون صهیونیسم تعاریف و تعابیر متعددی ذکر شده است که:

«صهیونیسم ... یک پدیده عمدتاً استعماری است، اما با یک پوشش عوضی اختصاصی که همانا یک افسانه دروغین مذهبی است».(3) «در اصطلاح عامیانه مردم اسرائیل، صهیونیسم یعنی برتر دانستن فریبکارانه خویشتن».(4) «صهیونیسم اواخر قرن نوزدهم در مورد ملی‌گرایی مطرح شد و هدف آن جستجوی راه حلی مذهبی برای یک مساله غیرمذهبی بود».(5) صهیونیسم صورت دنیوی و ملت پرستانه‌ای از یهودیت است که پس از پیدایش موج جدید یهود ستیزی، در اواخر قرن نوزده پدید آمد. واژة صهیون به تدریج نماد و سمبل سرزمین مقدس شد. بنابر نظر صهیونیست‌ها، یهودیان خارج از این سرزمین، در تبعید زندگی می‌کنند و زندگی کامل فقط در آنجا ممکن است.(6)

ب) تاریخچة پیدایش:

فلسطین در نظر یهودیان همان ارض موعودی است که خداوند به بنی اسرائیل وعده داده است. یهودیان بعد از ویرانی بیت‌المقدس (اورشلیم) در سال 70 میلادی توسط رومیان از فلسطین رانده شدند و در میان ملل دیگر به صورت اقلیت زندگی می‌کردند. ولی بسیاری از آنها همواره آرزوی بازگشت به ارض موعود را در سر داشته‌اند. احساس تعلق خاطر به ارض موعود همواره الهام بخش یهودیان در طول تاریخ بود. در قرن 19 جریان‌های یهود ستیزی در اروپا شدّت گرفت؛ صهیونیسم در واکنش به این جریان‌ها به وجود آمد. بنیانگذار جنبش صهیونیسم یک روزنامه نگار اتریشی به نام تئودور هرتزل (1860ـ1904) است. هرتزل با نوشتن کتاب دولت یهود (Juden State) نظریة خود را به جامعة یهودیان عرضه کرد. او با طرح نظریة ایجاد دولت ملی یهودی در فلسطین، خواستار دولتی سکولار در فلسطین بود و این برخلاف عقیدة سنّتی یهودیان مبنی بر ایجاد دولت الاهی در ارض موعود بود.

در اولین کنگرة صهیونیست‌ها در بازل سوئیس در سال 1897، هدف آن‌ها مبنی بر ایجاد یک دولت ملی در فلسطین رسماً اعلام گردید. مرکز صهیونیست و مقرّ هرتزل دروین قرار داشت و صهیونیست‌ها در این زمان در میان یهودیان در اقلیت بودند. صهیونیست‌ها علی رغم تعداد اندک، از سازماندهی قوی و حمایت مالی گسترده برخوردار بودند؛ روزنامه‌های آنان به بسیاری از زبان‌های دنیا منتشر می‌شد. تبلیغات وسیع و زیرکانه از شگردهای صهیونیست‌ها و از عوامل عمده موفقیت آن‌ها محسوب می‌شود.

شکست انقلاب روسیه در 1905 و فشارهای دولت تزاری باعث شد تا تعدادی از جوانان یهودی به فلسطین مهاجرت کنند. در 1914 حدود نود هزار یهودی در فلسطین ساکن بودند. در بحبوحة جنگ اول جهانی، صهیونیسم رشد سریعی یافت و رهبری آن به یهودیان روسی تبار ساکن بریتانیا منتقل شد. در این زمان حییم وایزمن ـ که بعدها نخستین رئیس جمهوری اسرائیل شد ـ تلاش‌های گسترده‌ای انجام داد تا از دولت بریتانیا تعهداتی در مورد ایجاد دولت ملی یهود در فلسطین بگیرد. سرانجام در سال 1917 بالفور وزیر خارجه انگلیس با صدور اعلامیه بالفور قول داد که دولت انگلیس از یهودیان برای ایجاد دولت یهودی در فلسطین حمایت خواهد کرد. با این اعلامیه که به اعلامیه بالفور مشهور است؛ اولین نطفه‌های کشوری به نام اسرائیل بسته شد. جنگ عثمانی‌ها و انگلیسی‌ها در واقع به نفع یهودیان صهیونیست تمام شد. بعد از جنگ امپراتوری عثمانی از هم پاشید و قیمومت فلسطین به انگلیس واگذار شد، و بدین ترتیب زمان برای تحقق وعدة بالفور به تدریج فرا می‌رسید.

تا ظهور هیتلر روند مهاجرت‌ها کند بود؛ اما فشاری که نازی‌ها بر یهودیان وارد کردند روند مهاجرت‌ها را تسریع کرد. در طی جنگ دوم، صهیونیسم طرفداران بیشتری یافت. به خصوص یهودیان ثروتمند آمریکایی حمایت مالی گسترده‌ای از آن به عمل آوردند، و از آن به بعد به یکی از عمده‌ترین حامیان صهیونیسم مبدل شدند. صهیونیست‌ها با تشکیل یک سازمان تروریستی به نام هاگانا جوّ پر آشوب و فتنه‌ای را در فلسطین به وجود آوردند. اعلام کشور اسرائیل به سرعت بعد از صدور قطعنامة سازمان ملل انجام گرفت (1948)؛ و در پی آن اولین مرحله از جنگ‌های اعراب و اسرائیل شروع شد.

جنبش صهیونیسم به طور کلی برای رسیدن به هدف خود از خشونت، ترور و تبلیغات گسترده استفاده می‌کرد. بعد از ایجاد دولت اسرائیل سازمان‌های صهیونیستی کوشیدند تا یهودیان جهان را به مهاجرت تشویق کنند. گروه‌های تندرو و متعصّب صهیونیست، ایجاد یک کشور بزرگ یهودی را از راه قهر و سلطه نظامی در سر می‌پرورانند؛ که به اصطلاح از نیل تا فرات وسعت داشته باشد.(7)

2ـ وضعیت صهیونیسم در جهان کنونی:

جنبش صهیونیسم و پس از آن رژیم صهیونیستی، سررشتة بزرگترین فاجعه برای مردم فلسطین و منطقه در نیم قرن حاضر بوده‌اند، عدم آگاهی دقیق از مسائل و اطلاعات مربوط به این رژیم، مانع بزرگی در برخورد مناسب و کارآمد با آن می‌گردد، به ویژه که اقدامات و مخاطرات دولت غاصب، بر کسی پوشیده نیست. برای بررسی حال و آینده صهیونیسم به نقطه آغازین و بزرگترین وجه اشتراک باز می‌گردیم، به هدفی که تمام گرایش‌ها بر سر آن به توافق رسیده‌اند: «انتقال کلیه یا بعضی از اعضای اقلیت‌های یهودی از کشورهای محل زیست‌شان و اسکان آنان در خارج اروپا، در فلسطین، با این شرط که ساکنان فلسطین از سرباز شوند». این طرز تفکر در شعار دهان پر کن «سرزمین بدون ملت برای ملتی بدون سرزمین» به نمایش درآمد.

حذف فیزیکی فلسطینی‌ها اینک به شکل پرداختن جبران‌های مالی و تشویق یا اجبار آنان به مهاجرت انجام می‌گیرد تا بتوان محدودة زمین‌ها را برای صهیونیست‌ها گسترش بخشید.(8)

ساختار جامعة صهیونیستی از مهاجرین شکل گرفته است و تا کنون 40 درصد از یهودیان این کشور در دیگر کشورها به دنیا آمده‌اند. تفاوت این جامعه با دیگر جوامع مهاجر مانند آمریکا و استرالیا در این است که جامعة صهیونیستی منحصر به یهودیان است و مهاجران غیریهودی را در خود نمی‌پذیرد.(9)

اسرائیل در عرف بین‌المللی، رژیم نژاد پرستی است، به طوری که سازمان ملل در قطعنامة 3379 سال 1975 م بر آن تصریح دارد «صهیونیسم یکی از اشکال نژادپرستی و تبعیض نژادی است». (10)

صهیونیسم هم اکنون خود را وارث جنبش آزادیبخش قومی می‌داند و اسرائیل ثمره و دستاورد آن است.

طرح صهیونیستی عبارت از جذب یهودیان جهان و اسکان آنان در فلسطین به منظور تشکیل دولت یهودی است و سازمان صهیونیست ابزاری است برای اجرای این طرح که همانا تحقق بخشیدن به تئوری صهیونیست می‌باشد. این طرح به طور مرحله‌ای آغاز گردید و همچنان ادامه دارد.

3ـ نقش رسانه‌ها در افکار عمومی:

اگر امروز همه ما در یک جهان زندگی می‌کنیم این امر تا حدّ زیادی نتیجة برد جهانی رسانه‌های ارتباطی است. گفته شده است که کنترل خبرهای جهان توسط خبرزگاری‌های مهم غربی به گونه‌ای اجتناب ناپذیر به معنای تفوق دیدگاه‌های جهان اول در اطلاعاتی که انتقال داده می‌شود، است.(11)

برخی نظریه پردازان ارتباطات بیان کرده‌اند که امروز جهان در دست کسی است که رسانه‌ها را در اختیار دارد. با رسانه‌ها می‌توان جامعه را جهت داد، مشتریان را وادار به خرید کرد و سیاست‌ها و استراتژی‌های بلند مدت خود را به راحتی جامة عمل پوشاند.

(12) وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های گروهی که مجموعة رادیو، تلویزیون، مطبوعات، خبرگزاری‌ها، تلکس و... را دربرمی‌گیرد، در واقع بهترین و مدرن‌ترین وسیله ارتباط جوامع بشری با توجه به کثرت و پراکندگی آن‌ها در نقاط مختلف جهان می‌باشد. این وسایل، امروزه آنچنان دچار تحول گردیده‌اند که به واقع می‌توان گفت: جهان بشری را تحت تأثیر و نفوذ خود قرار داده، و دست یابی به اخبار، گزارشات و رویدادهای جهانی، فرصتی کمتر از زمان را می‌طلبد، زیرا که سرعت عمل این وسایل به قدری سریع و تند می‌باشد که در کوتاه‌ترین لحظات، رخدادهای گوناگون در سراسر جهان توسط آن‌ها منتشر می‌گردد.

وسعت و گستردگی وسایل ارتباط جمعی و تبلیغی در جهان به شکلی است که به واقع سرتا سر کرة زمین، زیر چتر و تحت پوشش این قبیل وسایل و دستگاه‌ها قرار گرفته که افزایش روز افزون آن‌ها، امروزه به نحو بارزی جلب نظر می‌کند.(13)

بی‌شک رسانه‌ها نقش مهمی در افکار عمومی ایفا می‌کنند و حتی می‌توان با صراحت به این نکته اشاره کرد که با سلطه و هژمونی رسانه‌ها بر افکار عمومی اینک شاهد این هستیم که احساسات طرفدار اسرائیل در افکار عمومی و کنگره آمریکا هنوز حالت غالب و مسلط را دارد.(14) با چنین رویکردی می‌توان به بحث شیوه‌های سیطره صهیونیسم بر رسانه‌ها پرداخت.

ادامه دارد...