آشنایی با مفهوم «تجارت الکترونیک» E-COMMERCE و گسترش آن در ایران
دکتر حجت‌الله ملاصالحی
مقدمه:
بسیاری از اقتصاددانان و متخصصان بر این عقیده‌اند که انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته که جهان را وارد عرصه اطلاعات ساخته و بسیاری از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دستخوش تحولی عظیم نموده است. رشد روزافزون فن آوری بخصوص فن آوری اطلاعات (IT) در جهان، موانع و مشکلات زمانی و مکانی مربوط به امور تجاری را کاهش داده است و دسترسی عمومی مردم به اینترنت باعث شده امکان تجارت و کسب و کار از طریق اینترنت و یا به عبارتی تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی از جایگاه ویژه‌ای در کشورهای توسعه یافته برخوردار شود .در سالهای اخیر کشورهای توسعه یافته با کنار گذاشتن تدریجی تجارت سنتی مبتنی بر کاغذ و مبادله فیزیکی اسناد، به شیوه تجارت الکترونیکی روی آورده‌اند.
روش تجارت الکترونیکی معروف به تجارت بدون کاغذ، صرفه‌جویی در زمان، هزینه‌ها و نیروی انسانی را به دنبال داشته و شاخص‌های بهره‌وری را افزایش داده ، اما این شیوه هنوز در کشور ما جایگاه خود را به دست نیاورده است .در این مقاله ضمن ارائه تعریفی از مفهوم تجارت الکترونیکی، مزایای استفاده از آن در تجارت جهانی و فرآیند کاربرد آن در معاملات تجاری و بازرگانی توضیح داده خواهد شد و علل عدم گسترش این پدیده در کشورمان و راهکارهای توسعه و پیشرفت در این زمینه ارائه خواهد شد.
تعریف:
با توجه به جوان بودن رشته فن آوری اطلاعات و علی‌الخصوص تجارت الکترونیک هنوز تعریف دقیق و جامعی برای آن مشخص نشده است و در حال حاضر هر کس از دیدگاه خود به مساله روی آورده و تلاش می‌کند تا از قافله عقب نماند. ابتدا با برخی مفاهیم و تعاریف از دیدگاه پروفسور توربان آشنا می‌شویم: «تجارت الکترونیک عبارت است از خرید و فروش کالا، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های ارتباطی.»
این تعریف از چهار دیدگاه قابل بررسی است:
1- از دید ارتباطات: تجارت الکترونیک یعنی رساندن کالا، خدمات و یا پرداخت پول از طریق شبکه‌های کامپیوتری و یا هر وسیله الکترونیکی دیگر .
2- از دید فرآیند تجارت: تجارت الکترونیک یعنی کاربرد فن آوری در اتوماسیون داد و ستد در تجارت .
3- از دید خدمات: تجارت الکترونیک وسیله‌ای است که آرمان‌های مشتریان و شرکتها را جهت رسیدن به کیفیت بهتر، سرعت بیشتر و خدمات بهتر و با هزینه کمتر برآورده می‌کند.
4- از دید Online: تجارت الکترونیک یعنی قابلیت خرید، فروش و داد و ستد محصولات و اطلاعات از طریق اینترنت و یا هر شبکه Online دیگر .
برخی از مردم تجارت را به معنی داد و ستد بین شرکتهای تجاری می‌دانند. وقتی از این معنی استفاده شود دامنه تجارت الکترونیک بسیار محدود می‌شود، بنابراین اغلب از واژه کسب و کار الکترونیکی به جای آن استفاده می‌کنند که این تعریف تمام فعالیتهای تجاری شامل خرید و فروش، ارائه خدمات پس از فروش، ارتباط‌های تجاری بین شرکتها و ... را در برمی‌گیرد. تجارت الکترونیکی (Electronic commerce) به مفهوم انجام معاملات و انتقال اطلاعات تجاری بدون تبادل کاغذ و بطور مستقیم به کمک رایانه‌ها و از طریق خطوط مخابراتی می‌باشد. برای یکسان‌سازی و هماهنگی این ارتباطات رایانه‌ای در سطح جهانی استانداردهایی تدوین گردیده که به عنوان زبان مشترک در امر تجارت به کار گرفته شده است و به استاندارد ادیفاکت شهرت دارد. ( استاندارد ادیفاکت در سال 1987 بوسیله سازمان ملل متحد اعلام شده و برای کاربرد در تجارت الکترونیکی ترویج و توصیه گردیده اند و شامل یکسری قواعد و دستورالعمل‌هایی هستند که به موجب آن می‌توان اطلاعات یک سند تجاری را توسط نرم‌افزار مترجم به پیامهای الکترونیکی دیفاکت تبدیل نمود و این پیامها نیز از طریق شبکه مخابرات بین‌المللی به رایانه گیرنده منتقل می‌شود.)
اجزای اصلی تجارت الکترونیکی عبارتند از:
الف) پیامهای استاندارد
ب) نرم‌افزار مبادله الکترونیکی داده‌ها
ج) ارتباطات شبکه یا شبکه ارتباطات
تاریخچه تجارت الکترونیک:
ارتباطات الکترونیکی بین موسسات تجاری چیز تازه‌ای نیست، بلکه سالها به شکل تبادل الکترونیکی اطلاعات (EDI) که توسط شبکه‌های ارزش افزوده (VAN) پشتیبانی می‌شوند و از طریق خطوط تلفن اختصاصی عمل می‌کنند، وجود داشته است. واژه EDI غالباً به منظور جابجایی الکترونیکی اسناد تجاری مرسوم (فاکتور و ...) استفاده می‌شود. در واقع منظور از EDI تجارت بدون کاغذ می‌باشد. تعریفی که برای EDI ارائه شده است چنین است: «انتقال اطلاعات تجاری سازماندهی شده توسط استانداردهای اطلاع‌رسانی مورد توافق از یک سیستم کامپیوتری به دیگری از طریق تجهیزات الکترونیکی.»
ارائه توضیح مختصری درباره این تعریف به درک موضوع کمک قابل توجهی خواهدکرد. منظور از «اطلاعات تجاری سازمان داده شده» استفاده از روشی دقیق، قابل فهم و مورد قبول برای جمع‌آوری اطلاعات است. این قبیل اطلاعات شامل: کد کالا، قیمت پایه، محل توزیع کالا و سایر مواردی می‌باشد که یک سفارش خرید یا یک صورت حساب را تشکیل می‌دهد. صورت حسابهای دو شرکت مختلف، معمولا با هم تفاوت دارد. ممکن است جای قرار گرفتن اسم مشتری یا آدرس او تفاوت داشته باشد و یا تاریخ به شکل‌های مختلف نوشته شود. عبارت «استانداردهای اطلاع‌رسانی مورد توافق» بیان می‌کند که اختلاف‌های بین صورت‌حساب‌ها با تعیین یک روش مورد توافق و ثابت برای ارائه اطلاعات به حداقل خواهد رسید.
تاکنون تلاش‌های گسترده‌ای برای تدوین این استانداردها در سطح بین‌المللی انجام شده است. عبارت «از یک سیستم کامپیوتری به دیگری» بیانگر این است که دو سیستم می‌توانند در دو سازمان مجزا و یا در یک سازمان قرار داشته باشند. در واقع از EDI برای ارتباطات درون سازمانی نیز استفاده می‌شود. عبارت «از طریق تجهیزات الکترونی» نیز بیان می‌کند که هیچ‌گونه مداخله انسانی در این مبادله وجود ندارد. تا سالها EDI تنها شکل قابل تصور از تجارت الکترونیک بود اما رشد و گسترش شبکه جهانی اینترنت و ابداع وب به کلی مفاهیمی را که در این زمینه وجود داشت ، متحول کرد. با بوجود آمدن تبادل الکترونیکی داده‌ها، حوزه استفاده تجارت الکترونیک از شرکتهای بزرگ و موسسه‌های مالی به کارخانه‌ها، خرده فروش‌ها، شرکتهای خدماتی و حتی تا رزرو بلیت در آژانس‌ها گسترش یافت.
به کارگیری پروتکل‌ها و زیر ساخت‌ها:
تجارت الکترونیکی در 1970 با EFT گسترش یافت. علاوه بر استفاده از EDI ، سه شکل عمده دیگر تجارت الکترونیکی نیز وجود دارد:
1- استفاده از اینترنت و صفحات وب ،
2- بهره‌گیری از اینترنت‌ها (شبکه‌هایی که در داخل شرکتها استفاده می‌شوند و از پروتکل IP استفاده می‌کنند.) که باعث سر و سامان بخشیدن به فعالیتهای داخلی شرکتها می‌گردد.
3-گسترش اکسترانت شرکتها به منظور همکاری با شرکای تجاری (شبکه‌های موجود بین شرکت‌هایی که طرف تجاری هم هستند و برای تبادل اطلاعات از پروتکل یکسانی استفاده می‌کنند.) . چنین شبکه‌هایی ممکن است بسیار عظیم باشند مثلا اکسترانت هیتاچی شامل بیش از 2100 شرکت است و نیز اینترانت شرکت فورد، 120000 ایستگاه کاری را به هم متصل می‌کند.
مدلهای تجارت الکترونیک:
اگر برای داد و ستد از طریق اینترنت سه طرف کلی: دولت، کسب و کار و مصرف‌کننده را قائل شویم، ماتریس زیر تمام مدلهای قابل تصور تجارت الکترونیک را شامل می‌شود. از میان 9 مدل نشان داده شده در این جدول تنها مدلهای B2B و B2C معرف تجارت الکترونیک می‌باشند.
|
Consumer |
Business |
Government |
|
|
G2C |
G2B |
G2G |
Government دولت |
|
B2C |
B2B |
B2G |
Business تجارت |
|
C2C |
C2B |
C2G |
Consumer مصرف‌کننده |
B2B: تمام افراد طرف قرارداد و استفاده‌کنندگان از این تجارت الکترونیک، شرکتها و یا سازمان‌ها هستند.
B2C: شامل فروش محصولات از شرکتها و ارائه‌کنندگان خدمات به خریدارهای شخصی می‌شود.
C2B: افرادی که می‌خواهند خدمات و تولیدات خود را از طریق اینترنت به شرکتها و سازمان‌ها بفروشند این قسمت را بوجود می‌آورند.
C2C: در این مدل یک شخص محصولش را به شخص دیگری می‌فروشد.
امروزه با گسترش فناوری‌های بی‌سیم نوع خاصی از تجارت الکترونیک براساس استفاده از این فناوری‌ها توسعه یافته که به آن تجارت الکترونیک سیار می‌گویند.
تجارت الکترونیکی زیرمجموعه کسب و کار الکترونیکی است و فرمول کسب و کار الکترونیکی به شرح ذیل می باشد:
|
برنامه‌ریزی منابع شرکت |
+ مدیریت بر زنجیره تامین |
+ مدیریت روابط با مشتری |
+ توانایی شرکتها |
+ تجارت الکترونیکی |
= کسب و کار الکترونیکی |
|
ERP |
SCM+ |
CRM+ |
+BI |
EC+ |
EB= |
مزایای تجارت الکترونیک:
الف- مزایای تجارت الکترونیک برای کسب و کارها:
وجود یک بازار الکترونیکی در اینترنت باعث افزایش بهره‌وری و رقابت بین شرکتها می‌گردد. اینترنت موجب دسترسی به یک بازار Online و شبانه‌روزی با میلیون‌ها مصرف‌کننده و هزاران خدمت و مصرف‌کننده می‌گردد. این بازار مزایای زیر را دارد:
1- کاهش قیمت خرید مواد اولیه:
در گذشته شرکتهای بزرگ با استفاده از EDI نیروی کار، هزینههای چاپ و پست را در مراحل تامین مواد مورد نیاز خود کاهش می‌دادند. ماشینی کردن کار برای تامین محصول به این معناست که کارمندان این بخش وقت بیشتری برای تمرکز روی مذاکره برای بدست آوردن قیمت‌های بهتر و نیز ایجاد روابط با تولیدکنندگان دارند. شرکت‌هایی که از EDI استفاده می‌کنند معمولا 5 تا 10 درصد در هزینه بخش خرید صرفه‌جویی می‌کنند. اینترنت پتانسیل بیشتری برای کاهش این هزینه‌ها دارد. بعلاوه اینترنت درها را برای معامله با تولیدکنندگان جدید و نیز تولیدکنندگان کوچک که سابقا تنها از طریق فاکس یا تلفن ارتباط برقرار می‌ساختند می‌گشاید.
2- کاهش زمان چرخه تولید:
چرخه تولید عبارت است از کل زمانی که طول می‌کشد تا یک محصول ساخته شود. در طول این چرخه هزینههای ثابت و مشخصی وجود دارد که با میزان تولید تغییر نمی‌کند و به زمان وابسته است. مثل استهلاک تجهیزات، هزینههای ساختمانی، خدمات رفاهی و ....EC باعث کاهش این چرخه شده و اجازه می‌دهد تا محصولات بیشتر با هزینه مساوی یا کمتر تولید شود.
3- افزایش کارایی و اثربخشی در خدمت‌دهی به مشتریان:
شرکتها از اینترنت برای خدمت‌دهی به مشتریان نیز استفاده می‌کنند. این خدمات علاوه بر افزایش رضایت مشتریان شرکت‌هایی که از اینترنت برای خدمات مشتریان استفاده می‌کنند ادعا می‌کنند از طریق انجام سفارشات و پشتیبانی فنی Online صرفه‌جویی انجام شده.
سایر مزایای EC برای موسسات تجاری به شرح زیر است: کاهش هزینههای انبارداری، کاهش هزینههای بازاریابی، کاهش هزینههای فروش، حذف واسطه‌گری و ...
ب - مزایای تجارت الکترونیک برای مصرف‌کنندگان:
موسسات تجاری به منظور افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، بالا بردن کیفیت خدمات به مشتریان، بر روی EC سرمایه‌گذاری می‌کنند. در ادامه به مزایای EC برای مصرف‌کنندگان اشاره شده است.
1- افزایش امکان انتخاب:
تعداد فروشگاه‌ها بر روی اینترنت قابل مشاهده هستند، بسیار بیشتر از مغازه‌هایی که حتی در محله‌های بسیار پرجمعیت وجود دارند. حتی بیشتر از مغازه‌هایی که یک مشتری با حد معقولی از رانندگی یا از طریق کاتالوگ‌هایی که از طریق پست دریافت می‌شوند می‌توانند به آنها دسترسی پیدا کند. یک مشتری Online می‌تواند از طریق مغازه‌ای در شهر یا کشور دیگر خرید نماید.
2- آسایش بیشتر:
بسیاری از خریداران آسایش بیشتر را دلیل خرید از اینترنت می‌دانند. خرید از اینترنت باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود. مشتری نیاز به خروج از خانه و تنظیم برنامه زمانی خود با ساعت کار فروشگاه‌ها ندارد. برای آسایش بیشتر مشتریان بسیاری از سایت‌ها سفارشات را همان روز یا روز بعد به مشتریان تحویل می‌دهند.
3- سفارش نمودن:
اینترنت باعث افزایش قابلیت سفارشی نمودن می‌شود. مثلا مشتریان مغازه‌های موسیقی Online قابلیت انتخاب CDهای ضبط شده را دارا بوده و در صورت تمایل می‌توانند آهنگ‌های مورد نظر خود را برای ضبط انتخاب نمایند.
4- قیمت‌های کمتر:
مصرف‌کنندگانی که از طریق اینترنت به خرید کالاها اقدام می‌کنند معمولا 8 تا 30 دلار به ازای هر معامله پرداخت می‌کنند که در معاملات سنتی تقریبا 80 دلار به ازای هر معامله به طور میانگین است.
ویژگی‌های کلی تجارت الکترونیکی(EC) :
* جهانی نمودن تجارت
* برداشتن محدودیت‌های زمانی و مکانی
* کاهش قیمت منابع جهت خرید
* افزایش درصد فروش
* دسترسی آسان به اطلاعات
* کاهش هزینههای معاملاتی
* کاهش هزینههای زمانی
ابزارهای تجارتی الکترونیکی:
ابزارهای اصلی تجارت الکترونیکی عبارتند از:
1- کد میله‌ای (بارکد): با پذیرش عضویت درمرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات به دست می‌آید که هر شرکت می‌تواند پیش شماره‌ای را به خود اختصاص دهد که این پیش‌شماره برای تعیین شماره محصولات شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد و شناسایی آن محصول را در سرتاسر جهان امکانپذیر می‌سازد.
2- پست الکترونیکی (E-mail): ارسال نامه بصورت الکترونیکی می‌باشد که ویژگی‌هایی به شرح ذیل دارد:
* اول این که رسیدن نامه به مقصد مورد نظر کاملا تضمین می‌گردد.
* دوم این‌که زمان ارسال نامه کمتر از چند ثانیه طول می‌کشد.
* سوم این که با توجه به امکانات کامپیوتری ارسال نامه‌های متعدد ولی با یک مضمون به اشخاص و شرکتهای مختلف بسیار آسان می‌گردد.
از دو طریق می‌توان صندوق الکترونیکی دریافت نمود:
یکی از طریق سرویس‌دهندگان اینترنت در داخل کشور که با مراجعه به آنها می‌توان یک آدرس پست الکترونیکی دریافت نمود و دیگری از طریق استفاده از سرویس‌های ارائه‌دهنده پست الکترونیکی بین‌المللی (مثل Yahoo، Hotmail و ...) که بصورت رایگان می‌باشد.
3- بانکداری الکترونیکی(E-BANKING) : شامل انجام تمام فرآیندهای مالی بانکها از طریق مبادله الکترونیکی داده‌هاست که ارائه خدمات به مشتریان را سرعت بخشیده وانجام عملیات بانکی با دقت بیشتری انجام می‌پذیرد.
واژه‌ها و اصطلاحات مرتبط با تجارت الکترونیک:
اینترنت (internet): شبکه اطلاع‌رسانی بین‌المللی رایانه‌ای می‌باشد که حجم عظیمی از اطلاعات در زمینه‌های گوناگون (علمی، فرهنگی، اقتصادی و ...) را در طول شبانه‌روز و در اقصی نقاط جهان در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
پست الکترونیکی (E-mail): وسیله‌ای ارزان و سریع در اینترنت می‌باشد که می‌توان با استفاده از آن به کلیه کشورهای جهان پیامها و تصاویر اسناد، نقشه‌ها و عکسهای رنگی را ارسال نمود.
صفحه اختصاصی (home Page): کاربردی است در شبکه جهانی اینترنت که از طریق آن بروشورها و آگهی‌های تبلیغاتی شرکتها و موسسات بصورت الکترونیکی در سطح جهان توزیع می‌شود.
کارت اعتباری (Credit Card): کارتهای اعتباری و مالی هستندکه دارای شماره رمز می‌باشند و خریدار شماره کارت اعتباری خود را بوسیله پست الکترونیکی و از طریق فرم سفارش برای فروشنده ارسال می‌کند و فروشنده نیز مبلغ سفارش را برداشت می‌کند.
پول الکترونیکی (E-Cash): روش جدیدی از پرداخت است که مزیت‌هایی نسبت به کارت اعتباری دارد یعنی خریدار کالا با استفاده از نرم‌افزار خاصی که کیف پول الکترونیکی (Electronic Purse) نام دارد به بانکهای شبکه‌ای که در آنجا حساب وجود دارد متصل می‌شوند و مقداری پول از حساب خود برداشت و در کیف الکترونیکی خود قرار می‌دهند و با آن از فروشگاه‌های شبکه خرید می‌کنند. پول الکترونیکی با قوی‌ترین روشها رمزگذاری می‌شود و ایمنی آن بسیار بالاست.
فرصتهای تجاری (ETO): اطلاعات عرضه و تقاضا می‌باشد که بصورت آگهی روی شبکه‌های اینترنتی ظاهر می‌شوند و کاربران می‌توانند با استفاده از این سرویس کالاهایشان را به بازارهای جهانی معرفی نمایند و برای کالاهای خود بازاریابی کنند. فرصتهای تجاری روز با استانداردهایی که سازمان ملل تعیین‌کرده است بطور روزانه روی شبکه‌های نقاط تجاری جهان و از جمله نقطه تجاری ایران (IRTP.net) قرار می‌گیرند.
نقاط تجاری (T.P): مراکزی هستند که با استفاده از شبکه‌های رایانه‌ای تسهیلات بازرگانی لازم جهت فرآیند تجارت را بصورت متمرکز در جهت کاهش هزینه و زمان در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
شبکه آگاهگر: شبکه اطلاع‌رسانی بازرگانی کشور می‌باشد که تجار و بازرگانان با استفاده از آن، مجموعه اطلاعات مورد نیاز خود را در فعالیتهای بازرگانی دریافت می‌نمایند.
شبکه سوئیفت (SWIFT): شبکه بین‌المللی ارتباطات بین بانکی می‌باشد که تمام ارتباطات مالی بانکهای عضو از طریق آن انجام می‌گیرد.
آسیکودا (AICODA): پروژه بزرگ گمرک جمهوری اسلامی ایران می‌باشد که در آن کلیه عملیات گمرکی برای ترخیص کالا از طریق شبکه رایانه‌ای انجام می‌شود.
ادیفاکت (E difact): استانداردهای بین‌المللی EDI می‌باشدکه توسط دو سازمان بین‌المللی اعمال می‌شود: یکی سازمان استانداردهای بین‌المللی (ISO) که مسوولیت تدوین قواعد، مبادله الکترونیکی داده‌ها (EDI) را برعهده دارد و شامل 6 هیات ادیفاکت اروپای غربی، اروپای شرقی، امریکا، استرالیا و زلاندنو، آسیا و آفریقا می‌باشد. مجموعه Untdid کتاب راهنمای مبادله داده‌های تجاری سازمان ملل متحد است.
زیر ساخت های تجارت الکترونیکی:
* ایجاد سیستم‌های استاندارد داخلی و جهانی
* ایجاد سیستم‌های پرداختی مناسب در معاملات
* ایجاد زیر ساخت های مخابراتی لازم
* مسائل قانونی و حقوقی و ایمنی پیام‌رسانی برای حفظ حقوق افراد
* امنیت و حفظ حریم شخصی افراد با ایجاد مقررات لازم در این زمینه
* ارتباط تنگاتنگ و دوجانبه بخش تجارت با بخشهای مختلف دولت از طریق الکترونیکی
* ایجاد دولت الکترونیکی یا دولت دیجیتالی و استقرار آن در کل جامعه
فرآیند کاربرد تجارت الکترونیکی در یک بنگاه:
*مرحله اول: ایجاد طرح تجارت الکترونیکی (یک سیستم بررسی شیوه)
* مرحله دوم: انتخاب یک راه توسعه از میان راههای توسعه‌ای زیر:
بکار بردن ASP برای انجام کلی کار
خرید یک بسته نرم‌افزار کاربردی و نصب آن
ایجاد سیستم داخلی در بنگاه
پیوستن به یک بخش و یا مکان خرید الکترونیکی مثل سایت حراج
ایجاد یک سایت مشخص برای بنگاه
بکاربردن ترکیبی از راههای فوق
* مرحله سوم: نصب کردن، ارتباط و غیره
* مرحله چهارم: مهیاسازی
* مرحله پنجم: عملکرد
* مرحله ششم: حفاظت
پرداخت‌های الکترونیکی در تجارت الکترونیکی:
در پرداخت‌های الکترونیکی علاوه بر کارتهای اعتباری، وجوه دیگری از قبیل کارتهای هوشمند (Smart Cards) و چکها و حواله‌های الکترونیکی را می‌توان نام برد. نقطه مشترک همه این روشها آن است که همگی، توانایی انتقال یک پرداخت از شخص به شخص دیگر را در داخل شبکه و بدون آن که نیاز به دیدار آن دو شخص باشد، دارند. در هر یک از این روشها معمولا چهار گروه درگیر هستند:
1- موسسه گشایشگر: بانک یا یک موسسه غیربانکی که وسیله پرداخت الکترونیکی را به منظور انجام خرید ایجاد می‌کند.
2- مشتری / پرداخت‌کننده / خریدار: گروهی که پرداخت‌های الکترونیکی را به منظور خرید کالا و خدمات انجام می‌دهند.
3- بازرگان / دریافت‌کننده / فروشنده: گروهی که پرداخت‌های الکترونیکی را طی مبادله کالا و خدمات دریافت می‌کنند.
4- قانونگذار: یک ارگان دولتی است که طبق مقررات خاصی فرآیند پرداخت‌های الکترونیکی را کنترل می‌کند.
نقش کلیدی را در این میان موسسات گشایشگر دارند چرا که مشتریان، حسابهای پرداخت الکترونیکی خود را ابتدا از آنها می‌گیرند.
سایت‌های مهم در ارتباط با تجارت الکترونیکی:
برخی از سایت‌هایی که توانایی اجرای بخشی از کسب و کار الکترونیکی را دارند و دائما در حال پیشرفت می‌باشند عبارتند از:
تجارت موفق در تجارت الکترونیک
1- جنرال الکتریک
بخش روشنایی شرکت جنرال الکتریک گزارش می‌دهد که اثرات قابل توجهی در بخش پاسخگویی به مشتریان، خدمات بهتر و کاهش نیروی کار و هزینه مواد اولیه بدلیل تغییر رویه خرید از سیستم‌های عظیم دستی به سمت سیستم الکتریکی با استفاده از پروتوکل‌ها اینترنت فراهم می‌گردد.
در این شرکت هزینههای مربوط به نیروی کاری بخش خرید 30 درصد کاهش داشته و برای 60% کارمندان مجددا تعیین وظیفه شده است. بخش منابع در ماه حداقل 6 تا 8 روز وقت اضافه دارد تا بر روی کارهای حساس دیگر بغیر از کاغذبازی بپردازد. هزینه مواد اولیه 20% که شد. این شرکت در سال 1997 بیش از یک میلیارد دلار جنس و کالا از طریق اینترنت خریداری کرده است.
2- تجربه سیسکو:
از سال 1997 سیسکو، بزرگترین تولیدکننده روترهای شبکه، 70% خدمات مشتریان را بصورت Online درآورده است. این امر موجب حذف 250 میلیون تماس تلفنی در ماه و صرفه‌جویی به میزان 525 میلیون دلار در سال شده است. این رقم معادل 9% کل درآمد و 17% کل هزینههای اجرایی شرکت بوده است.
3- تجربه میکرون کامپیوترز
میکرون کامپیوترزیک فروشنده کامپیوتر و لوازم جانبی آن است که بسیاری از اطلاعات لازم برای یک خرید از طریق وب‌سایت خود در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. درحالی که پیش از این کارمندان بخش فروش برای مذاکره با مشتریان بطور متوسط 20 دقیقه زمان اختصاص می‌دادند، برای مذاکره با مشتریانی که قبلا به وب‌سایت این شرکت مراجعه کرده‌اند، تنها 2 دقیقه زمان اختصاص می‌دادند.
7- محدودیت‌های تجارت الکترونیک
EC هم محدودیت‌های تکنولوژیک و هم محدودیت‌های غیر تکنولوژیکی دارد. این محدودیت‌های اصلی در جدول زیر نمایش داده شده است.
محدودیت‌های تجارت الکترونیک
|
محدودیت‌های تکنولوژیکی تجارت الکترونیک |
محدودیت‌های غیرتکنولوژیکی تجارت الکترونیک |
|
1- استانداردهای مورد قبول عام برای کیفیت، امنیت و اعتبار وجود ندارد. |
1- نگرانی از امنیت مصرف‌کننده‌ها از خرید می‌ترساند. |
|
2- پهنای باند کافی وجود ندارد. |
2- در تجارت الکترونیک فروشنده ناشناس است. |
|
3- ابزارهای نرم‌افزاری در مورد قبول نیستند. |
3- سود تجارت الکترونیک به سادگی قابل اندازه‌گیری نیست. |
|
4- هنوز مشکلاتی در تطابق اینترنت و نرم‌افزارهای تجارت الکترونیک با برخی برنامه‌ها و پایگاه‌های داده وجود دارد. |
4- برخی خریدارها مایلند محصول خریده شده را لمس کنند و خود را با تجارت الکترونیک وفق نمی‌دهند. |
|
5- اینترنت هنوز گران است. |
5- مردم هنوز به تبادلات بدون کاغذ اعتماد ندارند. |
|
6- علاوه بر سرویس‌دهنده‌های شبکه نیاز به web Serverهای خاص داریم. |
6- باکمبود خریدار و فروشنده مواجهیم. |
مشکلات عدم گسترش تجارت الکترونیکی در ایران:
الف) عوامل عمومی شامل:
* آشنا نبودن و دسترسی نداشتن عموم مردم به رایانه
* عدم آموزش همگانی از طریق رسانه‌های گروهی
* عدم جدیت در آموزش تجارت الکترونیکی در آموزشگاه‌ها و مراکزآموزشی
* کامل نبودن شبکه‌های اطلاع‌رسانی تجاری
* عدم آگاهی عمومی از مزایای تجارت الکترونیکی
* پایین بودن سواد زبان انگلیسی در جامعه
ب) عوامل دولتی شامل:
* فقدان اطلاعات مورد نیاز در شبکه‌های اطلاع‌رسانی تجاری
* مشکلات و موانع ناشی از نظام اداری موجود
* عدم گسترش نقاط تجاری (trade point) در سراسر کشور
* فقدان همکاری و مشارکت نهادهای ذیربط در تجارت الکترونیکی
* ضعف سیستم بانکی در گسترش تجارت الکترونیکی
* ضعف قوانین و مقررات حقوقی در گسترش تجارت الکترونیکی
* عدم کارآیی نظام بانکی کشور برای انجام عملیات تجارت الکترونیکی
ج) عوامل تخصصی:
* ضعف شبکه‌های مخابراتی در استفاده از فناوری‌های جدید مثل ماهواره، فیبر نوری، سیستم‌های با ظرفیت عبور زیاد و ...
* نبود امنیت تبادل الکترونیکی اطلاعات (بانکی، قراردادها) و ....
*کمبود نیروهای تخصصی در زمینه تجارت الکترونیکی
* عدم بکارگیری فراگیر بارکد (رمزینه) برای شناسایی کالاها و خدمات در کشور
پیشنهادات و راهکارهای توسعه تجارت الکترونیک در کشور
1- تعیین نیازهای اطلاعاتی مصرف‌کنندگان از هر طبقه و ارائه اطلاعات به هنگام توسط ارگان‌های ذیربط
2- حمایت ارگان‌های دولتی برای در اختیار قرار دادن اطلاعات بازرگانی
3- فعال شدن مراکز رایزنی تجاری در کشورهای خارجی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد زمینه‌های تجاری آن کشورها
4- بررسی و تغییر و تحول در قانون تجارت به منظور سهولت استفاده از EC
5- آموزش فرهنگ استفاده از EC به بنگاه‌های اقتصادی و غیره
6- اصلاح و تقویت زیرساخت‌های مخابراتی کشور و ایجاد خطوط مخابراتی سریع و پرحجم
7- ایجاد امنیت در استفاده از شبکه‌های رایانه‌ای از طریق جلوگیری از دخالت قانونی
8- همکاری بیشتری سازمان‌های مرتبط با امر تجارت (بانک مرکزی، وزارت بازرگانی و گمرک) در اجرای مطلوب EC.
9- بررسی و تغییر و تحول در نظام بانکی کشور به منظور سهولت استفاده از EC
10- بررسی و تغییرات لازم در قوانین و مقررات حقوقی در ارتباط با EC
بخشی از پروژه‌های انجام شده در کشور جهت استقرار تجارت الکترونیکی:
1- پروژه‌های آسیکودا در گمرک ایران برای مکانیزه کردن روشهای ترخیص کالا که در این پروژه کلیه گمرکات کشور در یک شبکه رایانه‌ای متصل به هم قرار می‌گیرند و اگر این پروژه بطور کامل راه‌اندازی شود و سایر بخشها از جمله سیستم بانکی کشور هم به آن متصل شود تجار عملا برای ترخیص کالا و عملیات تجاری خود نیازی به مراجعه به گمرکات کشور ندارند بلکه از طریق رایانه و در دفتر کار خود تمامی مراحل گمرکی را انجام می‌دهند.
2- پروژه سوئیفت در سیستم بانکی که بوسیله این سیستم در کشور کلیه شعب ارزی داخل و خارج کشور در یک سیستم رایانه‌ای متصل به هم قرار می‌گیرند و تمام ارتباطات مالی، پرداخت‌ها، اعتبارات و ... از طریق این سیستم انجام می‌پذیرد. درحال حاضر بانکهای مرکزی، ملی، تجارت، صادرات، سپه، ملت و بانک توسعه صادرات ایران به این سیستم متصل هستند.
3- پروژه استقرار تجارت الکترونیک در منطقه آزاد قشم
4- پروژه‌های وزارت بازرگانی شامل:
* طرح مطالعات امکان‌سنجی تجارت الکترونیکی (متا)
* طرح ایجاد مرکز پیشگام تجارت الکترونیکی(مپتا)
* طرح ایجاد مرکز صدور گواهی دیجیتال
* طرح آموزش همگانی و ترویج استفاده از خدمات تجارت الکترونیکی
* طرح استاندارد کدینگ کالا و خدمات فعالیت‌ها
* طرح ایجاد شبکه جامع اطلاع‌رسانی بازرگانی کشور
* طرح گسترش و تکمیل نقطه تجاری ایران در سراسر کشور
5- تشکیل ملی ادیفاکت ایران و زیرگروه‌های کاری آن با هدف مشارکت در تدوین استانداردهای مربوط به مبادله الکترونیکی داده‌ها برای امور اداری، تجاری و ترابری و حضور فعال در تصمیم‌گیری‌های مربوطه
6- عضویت کمیته ایران در شورای تسهیل تجاری و تجارت الکترونیکی آسیا و اقیانوسیه
7- برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی منطقه‌ای تجارت الکترونیکی (طرح کلمبو)
8- فعال کردن کمیسیون بازرگانی، اقتصادی و تجارت الکترونیکی شورای اطلاع‌رسانی کشور برای هماهنگی اجرای طرحهای تجارت الکترونیکی
منابع:
1- چاروسه، امین، بررسی تطبیقی اثرات اقتصادی و اجتماعی تجارت الکترونیکی و ارائه راهکارهایی برای بهره‌گیری از این فرصت‌ها در اقتصاد ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران - تهران 1380
2- ویرجینیاری، م، احمدی، حسین، تجارت الکترونیک، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، تهران، 1380.
Urban, etaim et all, Introduction to Electronic Commerce.
3- Bacchetta, Low, Mattoo, Schuknecht, Wager and Wehrens (1997), Electronic Commerce and the Role of the WTO, Special Studies 2.
4- IMF (1997), Balance of Payments Statistics.
سلام خیلی ممنون از مطالب مفیدتان . لطفا در مورد کسب و کارهای اینترنتی که در حوزه شهرسازی انجام گرفته هم توضیح بدهید. و لطفا در این رابطه منابعی را معرفی کنید.
عرض سلام و احترام.
اگر ممکن است مختصر بفرمایید پروفسور توربان که تعریف تجارت الکترونیکی را از ایشان اورده اید اهل کدام کشور هستند و رشته تحصیلی ایشان چیست و در چه زمینه هایی فعالیت دارند؟ سپاسگزارم